Verloren bieren van Nederland

Een reis door zeven eeuwen biergeschiedenis.

Een advertentie in een krant van 1893 van een bierhandelaar uit Gorinchem maakte Roel Mulder nieuwsgierig naar de herkomst van prinsessebier, dubbel gersten, minnebier, Van Vollenhoven’s Extra Stout en andere soorten bier. Dit was het begin van een interessante zoektocht naar deze biersoorten. De Nederlandse biergeschiedenis was voor Roel een grotendeels onbeschreven blad. Vooral de variëteit aan biernamen en biersoorten was veel groter dan hij had verwacht. De kennis die over dit onderwerp beschikbaar is, is door Roel op overzichtelijke wijze in kaart gebracht.

Tijdens zijn zoektocht bleken veel voorkomende mythes niet waar te zijn. Om een paar te noemen, Hertog Jan was geen mythische bierkoning en bockbier is geen herfstbier. Naast bierhistoricus en bierliefhebber is Roel thuisbrouwer en daardoor kon hij de historische recepten ook zelf uitproberen. Roel: “hoe dichter ik met mijn bewerkingen bij het oorspronkelijke recept wist te komen hoe beter het smaakte” (p.5). Vooral het vertalen van allerlei oude gegevens naar iets wat een bierbrouwer of thuisbrouwer kan begrijpen was volgens Roel lastig genoeg. Nederlandse brouwgegevens en recepten zijn immers nogal schaars.

Roel zijn zoektocht begint met Oranjeboom pilsner (1933) en voert ons langs onder meer Princessebier,Gruit, Haarlems Hoppenbier, Luiks, Maastrichts Oud, Beijersch, Bredaas Witbier, Extra Stout, Double Saison, Oost-Indisch om met Oud Bruin te eindigen. Bij het onderwerp Grand Prestige (de wederopstanding) bespreekt Roel in vogelvlucht de terugkomst van Nederlands speciaalbier, de herbezinning bij bepaalde grote brouwerijen, het merk Skol als miskleun van de eerrste orde en de weinig geslaagde pogingen van grote brouwerijen met een speciaal amberkleurig bier (bijvoorbeeld Vos, Lieve, Amber, Moreeke).

Op basis van uitgebreid bronnenonderzoek (kranten, boeken, brouwerij-archieven, zowel online als ter plaatse) beschrijft Roel de herkomst van de onderzochte verloren bieren. Zeer veel wetenswaardigheden over het ontstaan, de ontwikkeling en de verspreiding, op een onderhoudende wijze beschreven, passeren de revue. Bij de 40 oud-Nederlandse bierrecepten wordt naast het jaar van de herkomst, de bron en de bewerking vermeld. Roel voegt daaraan ook zijn bewerking toe, die uitgaat van 20 liter. De moutstorting, het hop- en kruidenschema, de kooktijd en de toevoegingen na het koken worden op overzichtelijke wijze beschreven. Omdat deze recepten tot eigen brouwsels van Roel hebben geleid, komen we ook zijn smaakbeleving en allerlei praktische tips voor het brouwen te weten. Kortom een inspiratiebron voor veel thuisbrouwers.

Van de beschreven verloren bieren komen we tegenwoordig nog Van Vollenhoven’s Extra Stout (gebrouwen bij Poesiat & Kater, Amsterdam), het Loender bier (brouwerij De Vecht, Loenen), Princessebier (United Dutch Breweries, Breda). Het Princessebier wordt gebrouwen naar een recept dat Roel heeft teruggevonden. Sinds 1984 brouwt de Gulpener brouwerij Mestreechs Aajt, in de traditie van rinzig Maastrichts bier. Er wordt zelfs nog lambiek gemaakt, zoals bij Eanske in Enschede en Toon van den Broek in Midwolde. Koyt en Hoppenbier worden door Jopen in Haarlem gebrouwen, hoewel Roel op basis van zijn onderzoek tot de conclusie komt dat de kleur van deze bieren niet overeenkomt met de originele receptuur (p.43).

Roel is niet over een nacht ijs gegaan gelet op het indrukwekkende register en de geraadpleegde literatuur. Met veel belangstelling heb ik zijn beschrijvingen gelezen. In deze recensie heb ik me bewust tot hoofdlijnen beperkt. Collegiale, respectvolle kritiek laat ik wat betreft de juiste historische herkomst van veel verloren bieren graag over aan mensen, die zich ook grondig in deze materie hebben verdiept, zoals bijvoorbeeld Marco Daane (auteur van ‘Bier in Nederland’) en andere collega’s.

In zijn slotbeschouwing stelt Roel “Als de Nederlander zich geïnteresseerd had in kwaliteit, variëteit en traditie. Dan hadden de bieren van weleer écht kunnen overleven”(p. 197), om eraan toe te voegen dat voorlopig het Nederlandse bier een zonnige toekomst tegemoet gaat. De etiketten, de historische afbeeldingen, de onderhoudende, leerzame beschrijvingen van de verloren bieren en de 40 oud-Nederlandse bierrecepten om thuis te brouwen, maken dit boek uniek in de Nederlandstalige bierliteratuur. Een aan te bevelen publicatie.

Roel Mulder: Verloren bieren van Nederland. Houten 2017 Uitgeverij Unieboek/Het Spectrum bv   Gebonden editie 208 pag. ISBN 9 789000 355730 Prijs 24,99

Han Hidalgo