Bier in Nederland
Een grondige studie over de biergeschiedenis van Nederland
De onderhoudende en vlot geschreven inleiding van de recent verschenen publicatie Bier in Nederland, nodigt uit de grondige studie van schrijver en bierliefhebber Marco Daane met belangstelling te gaan lezen. Marco is niet over één nacht ijs gegaan. Bij het samenstellen van zijn historisch overzicht heeft hij uitgebreid bronnen onderzoek verricht. In het indrukwekkende register zijn de geraadpleegde bronnen systematisch gedocumenteerd. Omdat volledigheid bij zon onderneming een illusie is, stelt Marco nadrukkelijk dat het om een overzichtswerk gaat (p.11). Iedere biograaf zal een verhaal over de geschiedenis op eigen wijze vertellen. Ook over de invalshoeken, selecties of interpretaties zullen heel wat glazen te drinken zijn. Over bier raken we (gelukkig) nooit uitgesproken, aldus Marco.
Marcos overzicht bestaat uit drie delen. In het eerste deel Dood bier, besteedt hij uitgebreid aandacht aan onderwerpen als de revoluties van gerst en hop, belangrijke importbieren (o.a. Jopenbier, Mom, Luiks), de nieuwe Hollandse bieren van de 17e eeuw, brouwen en drinken op het platteland (oogst- of maaiersbier) en wild bier (Nederlandse lambiek en faro). Op grond van zijn onderzoek concludeert Marco dat lambiek geen exclusief product van de Zennevallei ten oosten van Brussel is. Ook het maken van kriek en framboise was in de noordelijke Nederlanden in de 17e eeuw al heel gewoon. En passant komen we ook veel te weten over kuytbier, hoppenbier en andere bijzondere biersoorten.
Het tweede deel De houdbare revolutie begint met de nieuwe gisting afkomstig uit Beieren (ondergistingsmethode) en het ontstaan en de ontwikkeling van Beiers bier in Nederland (fris, helder, mousserend, fraaie witte schuimkraag). Met de komst van het Beiers bier en de rol van brouwerij De Hooiberg (Gerard Heineken) hierin, ontstaat gaandeweg weer belangstelling en waardering voor bier in het algemeen. In 1853 doet de Nederlandse bock zijn intrede, zowel op fust als op flesschen. Amstel kwam in 1872 met bockbier en is daarmee het oudste nog bestaande Nederlandse biermerk. Naast bockbier maakte ook stout furore met onder meer Van Vollenhovens Stout van brouwerij De Gekroonde Valk, ooit de grootste brouwerij van Nederland. Met de komst van de pilseners, de daarbij horende technologie en het ontstaan van vervlakking en gebrek aan diversiteit, wordt dit deel afgesloten.
In het laatste gedeelte Nieuw oud bier schetst Marco enkele hoogtepunten in de recente biergeschiedenis. Te beginnen met het eerste bockbierfestival in Nederland in 1980. Na dit festival en de daaropvolgende festivals bespreekt Marco andere mijlpalen, zoals onder meer de monniken van trappistenabdij Onze Lieve Vrouw van Koningshoeven die het Schaapskooi pilsener inruilen voor bieren van hoge gisting, het ontstaan van de Arcense brouwerij (Toon van de Reek) en brouwer Herm Hegger (o.a. Witte Raaf). Verder worden genoemd, de terugkeer van Mestreechs Aajt bij de Gulpener brouwerij, de herleving van Van Vollenhovens Stout en de oprichting van bierconsumentenvereniging PINT. Ook de initiatieven van cafés als Gollem in Amsterdam, Jan Primus in Utrecht, De Beyerd in Breda, t Pumpke in Nijmegen, Locus Publicus zowel in Rotterdam als in Delft, om voor bijzondere bieren een prominente plaats in te ruimen worden aangestipt.
Vooral jonge brouwers storten zich volgens Marco massaal op de belangrijkste biersoorten van de huidige contrarevolutie, zoals India Pale Ales, porters, stouts, saisons, rook- en roggebieren en op whisky-, cognac-, jenever- en wijnvaten gelagerde bieren en met brettanomyces vergiste bieren. Echt nieuw is deze brouwcultuur in wezen niet. Ook negentiende- en zelfs achttiende- eeuwse biersoorten hebben daarbinnen hun rentree in Nederland gemaakt. De diversiteit is terug, maar men beheerst het brouwen van dit alles tegenwoordig beter dan destijds, aldus Marco. Hedendaagse creativiteit voegt daar bovendien oneindig veel variaties aan toe. Dit is een belangrijk winstpunt in de huidige turbulente ontwikkeling. Een ander opvallend verschijnsel is dat niet de onderlinge concurrentie, maar leergierigheid, passie en inspiratie centraal staan bij de vele jonge brouwers. Dit komt tot uitdrukking in veel verrassende grogezamenlijke brouwsels (collaboration brews).
Neem de tijd om deze grondige studie te lezen en de vele hoogtepunten in de Nederlandse biergeschiedenis te leren kennen, te waarderen en met anderen te delen. Al of niet met één van de vele smakelijke Nederlandse bieren aan de lippen en realiseer je wat Marco in zijn inleiding reeds naar voren heeft gebracht: Over bier raken we (gelukkig) nooit uitgesproken.
Marco Daane (57) is schrijver en schrijft vooral over literatuur. Hij is redacteur van het literair-historisch tijdschrift De Parelduiker. Sinds de jaren zeventig volgt Marco de biercultuur van Nederland op de voet. Naast schrijven heeft Marco als hobbys en passies: reizen, geschiedenis, wielrennen en bier. Op zijn aan te bevelen Facebook pagina Bier in Nederland bespreekt Marco regelmatig onderwerpen over bier en biercultuur.
Marco Daane: Bier in Nederland. Amsterdam, 2016. Uitgeverij Atlas Contact. Paperback 446 pag. ISBN 9789045028682 Prijs: 24,99
Han Hidalgo